وزیر علوم، تحقیقات و فناوری تأکید کرد: پژوهش باید همزمان به تولید علم و حل مسائل کشور بپردازد و توسعه کشور بدون توسعه علمی و پژوهشی ممکن نیست.

دکتر حسین سیمایی صراف روز سه‌شنبه در بیست و ششمین جشنواره تجلیل از پژوهشگران، فناوران و نوآوران برگزیده کشور با تاکید بر نقش و جایگاه پژوهش اظهار کرد: اگر بخواهیم تاریخ رسمی دوران جدید ایران در حوزه آموزش را نام ببریم، می‌توان به مواجهه عباس میرزا با شکست‌های جنگ‌های با روس اشاره کرد.

وزیر علوم تحقیقات و فناوری توضیح داد: پس از شکست ترکمن‌چای، عباس میرزا به فکر فرو رفت و از یک خارجی پرسید: «شما چه دارید که در جنگ بر ما تفوق پیدا می‌کنید؟ آیا خداوند با شما مهربان‌تر است؟ آفتاب شما با آفتاب ما فرق دارد؟ خاک شما با خاک ما متفاوت است؟» این گفت‌وگو هنوز الهام‌بخش است. عباس میرزا متوقف نشد و نتیجه گرفت که عقل و علم، عامل تفاوت است و باید دانشجو برای تحصیل به خارج اعزام شود. او چند دهه قبل از مشروطه، چهار نفر را برای تحصیل اعزام کرد. عباس میرزا شکوه نکرد و راه‌حل یافت. امروز نیز ما همچنان نیازمند علم و پژوهش هستیم و توسعه کشور بدون توسعه علمی و علمی بدون پژوهش ممکن نیست.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم معلم یا استاد خوبی باشیم، پژوهش لازم است. استادی می‌تواند کلاس را جذاب و پرانرژی کند، دانشجو را هیجان‌زده کند و با حرف نو و تازه، انگیزه یادگیری ایجاد کند. اما پژوهش باید هدفمند باشد. حداقل دو هدف برای پژوهش در ایران وجود دارد: اول تولید علم و حرکت در لبه دانش و دوم حل مسائل کشور. رهبری نیز فرموده‌اند هدف پژوهش باید برای مرجعیت علمی و حضور در جمع سرآمدان جهان و پاسخ به نیازهای کشور باشد.

دکتر سیمایی خاطرنشان کرد: متأسفانه در کشور ما تنازعی شکل گرفته که آیا پژوهش باید مقاله تولید کند یا مسائل کشور را حل کند؛ در حالی که این دو هدف قابل جمع هستند و یکی بدون دیگری ممکن نیست. بدون مقاله و انتشار علمی، رشد علمی کشور امکان‌پذیر نیست. طبق برآوردها، هر عضو هیئت علمی در ایران حدود ۰.۹ مقاله تولید می‌کند، در حالی که قانون برنامه سرانه یک و نیم مقاله را مقرر کرده است. در دانشگاه‌های پیشرفته این سرانه به سه و چهار مقاله نیز می‌رسد.

فناوری بدون تحقیقات بنیادی امکان‌پذیر نیست/ توسعه علمی در خلوت و خلأ شکل نمی‌گیرد

وزیر علوم تحقیقات و فناوری افزود: فناوری بدون تحقیقات بنیادی ممکن نیست؛ برای مثال هوش مصنوعی بدون تحقیقات بنیادین در ریاضی شکل نمی‌گیرد. تناقضی وجود ندارد و موضوع باید روشن شود.

وی با اشاره به چالشهای پیش روی پژوهش در کشور گفت: حمایت مالی شایسته از پژوهشگران انجام نمی‌شود، زیرساخت‌های پژوهشی و آزمایشگاهی ضعیف است، ارتباطات بین‌المللی تقریباً صفر شده و تبادل استاد و دانشجو بسیار محدود است. طرح‌های بین‌المللی و مشترک کم است و گاهی خارجی‌ستیزی نیز وجود دارد. این در حالی است که علم مرز ندارد و سرشت جهانی دارد.

دکتر سیمایی تأکید کرد: توسعه علمی نه در خلوت شکل می‌گیرد و نه در خلاء؛ باید به دل علم رفت و به سمت قلب علم حرکت کرد، یعنی به سمت جهان؛ جهانی که همه با هم یک سرزمین علمی هستیم. با وجود چالش‌ها، تلاش می‌کنیم نقاط ضعف را کاهش دهیم و در این راه همراهی جامعه علمی ضروری است.

وی ادامه داد: بیش از یک سال است که به ظرفیت‌های قانونی ارجاع داده‌ایم، نشست و جلسه برگزار کرده‌ایم و هر جا مانعی وجود داشته، تلاش کرده‌ایم آن را برطرف کنیم. همکاری با سایر دستگاه‌ها و تفاهم‌نامه‌ها ضروری است. هدف، جهش تولید دانش‌بنیان است.

دکتر سیمایی با تاکید بر لزوم استفاده از ظرفیتهای مواد ۱۱ و ۱۳ یادآورشد: صنعت نیاز به آر.اند. دی دارد که دانشگاه می‌تواند آن تأمین کند. دانشگاه نیروی انسانی آماده دارد و با وجود ضعف زیرساخت‌ها، آزمایشگاه‌های چند دهه‌ای دارد. صنعت نیز از طریق مشوق مالیاتی می‌تواند از زیرساخت‌های دانشگاه استفاده کند. اگرچه این ظرفیت در قانون وجود داشته، اما در اجرا گاهی با مشکل مواجه می‌شود و ممیز مالیاتی سرمایه‌گذاری در دانشگاه را نمی‌پذیرد.

وزیر علوم تحقیقات و فناوری افزود: برای حل معضلات کشور، همان نگاه سیستمی لازم است. نمونه‌ای که اکنون اجرا شده و بسیاری از حاضرین با آن آشنا هستند، بحران آب است که بسیار نگران‌کننده است. برای حل این مسئله، مدلی ایجاد شده که دقیقا مبتنی بر همین نگاه سیستمی است.

تشکیل تیم تحقیقاتی ۶۰ نفره برای حل بحران آب

وی توضیح داد: یک هسته تحقیقاتی ۶۰ نفره تشکیل شده است که شامل متخصصان آب، کشاورزی، اقتصاد، علوم اجتماعی، حقوق و چند رشته مرتبط دیگر است. این ۶۰ نفر از ابتدا در کنار دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط مانند وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، محیط زیست و سازمان برنامه و بودجه فعالیت کردند و نتیجه آن، ظرف سه ماه، ارائه نسخه ملی مواجهه با بحران آب به ریاست جمهوری بوده است. در آینده، نسخه‌های مشابه با همین مدل و ترکیب تخصص‌ها در حوضه‌های آبریز دیگر تشکیل می‌شود و احکام آن‌ها آماده است تا به زودی آغاز به کار کنند.

عضو کابینه چهاردهم تأکید کرد: ما ناچاریم به سمت این مدل پیش برویم زیرا این مدل کارآمد است. در غیر این صورت، هر زمان از دانشگاه سوالی پرسیده می‌شود، دانشگاه بسته‌ای تهیه کرده و ارائه می‌دهد، اما دولت نمی‌تواند اجرا کند؛ این مطالعات در آن صورت تنها برای مقاله شدن مناسب خواهند بود.

دکتر سیمایی با تاکید بر لزوم مدیریت مصرف گفت: فرض کنید ۲۰ درصد برداشت آب کاهش پیدا کند، دولت چه پاسخی به کشاورزان خواهد داد؟ امنیت غذایی چه خواهد شد؟ مالکیت‌هایی که به مرور زمان به وسیله قانون، متأسفانه به بخش خصوصی منتقل شده است، چه پاسخی خواهند داشت؟ چاه‌ها که به ملک مردم تبدیل شده، اعتراضات اجتماعی چه راه‌حلی دارد؟ بنابراین همه باید کنار هم بنشینند و مسائل را به‌صورت جمعی حل کنند.

وی در بخش دیگری از سخنانش با تاکید بر لزوم بازنگری جدی و فوری در زمینه آموزش اظهار کرد: این کاری است که حدود سه سال است در دستور کار است و دانشگاهیان و اساتید باید مشارکت کنند تا الگویی کم‌خطا ارائه شود. الگوی بی‌خطا و کامل وجود ندارد، اما اگر بخواهیم منتظر آن بمانیم، همان روش سنتی ادامه می‌یابد که بهره‌وری را کاهش می‌دهد.بنابراین نیازمند تحرک و تغییر هستیم.

دکتر سیمایی ادامه داد: برنامه بعدی ما در پاسخ به چالش‌ها، احیای ارتباط با صحنه جهانی علم است. در حوزه علم و فناوری، هنوز امکان تبادل استاد و دانشجو، طرح‌های مشترک و فرصت‌های مطالعاتی وجود دارد. پیشنهادی به ریاست جمهوری ارائه کردیم که ایشان نیز پیگیر آن هستند تا حداقل در حوزه‌های نوین علمی و فناوری، زمینه مشارکت فراهم شود.

وی توضیح داد: بر اساس قانون برنامه هفتم، سالانه ۲ هزار نفر از استادان و دانشجویان دکتری می‌توانند برای فرصت مطالعاتی کوتاه‌مدت یا بلندمدت (سه ماهه تا ۹ ماهه) اعزام شوند و سپس بازگردند. البته حمایت مالی همانند گذشته برای رفتن به فرصت مطالعاتی وجود ندارد و باید بخشی از هزینه‌ها مانند زندگی و مسکن تامین شود. حداقل هدف این است که سالانه ۲۰۰ دانشجو نیز اعزام شوند تا از قافله علم عقب نمانیم.

دکتر سیمایی در پایان تأکید کرد: این اقدام برای حفظ جایگاه علمی کشور ضروری است و حمایت از فرصت‌های مطالعاتی و بازگشت دانشجویان و استادان، یکی از برنامه‌های کلیدی دولت در زمینه توسعه علمی و فناوری است.

۵۴ پژوهشگر برتر بیست و ششمین دوره جشنواره خوارزمی امروز سه‌شنبه با حضور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، رئیس دانشگاه شهید بهشتی و سرپرست معاونت پژوهشی وزارت علوم در مرکز همایش‌های بین‌المللی دانشگاه شهید بهشتی معرفی و تجلیل شدند.