چاپ     ارسال به دوست

گفتگو با استاد دکتر سید محمد بلورچیان، بنیانگذار پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران (پایمرد پژوهش و چهره ماندگار علم شیمی)

دکتر سید محمد بلورچیان، شیمی‌دان ایرانی (شیمی سیلیکون) و متخصص در رشته داروسازی است که دارای دکترای داروسازی از دانشگاه تبریز، دکترای اتا و دکتری تخصصی شیمی را از فرانسه گرفته  است. او عضو پیوسته فرهنگستان علوم است. محمد بلورچیان توسط فرهنگستان علوم به کسب نشان درجه یک دانش از رئیس‌جمهوری نائل آمده‌است. او از برگزیدگان دوره نخست چهره‌های ماندگار در رشته شیمی، داروسازی و پزشکی است. وی بیش از ۱۷۰ مقاله پژوهشی را در مجلات بین‌المللی(ISI) به ثبت رسانده‌است و مهمترین اقدامش در راستای گسترش علم در کشور و پیشرفت ایران، بنیان‌گذاری پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران است.

دکتر بلورچیان را ظهر یکی از روزهای سرد اواخر سال دیدیم؛ پیرمردی خوش‌صحبت با لباسی آراسته که در خانه گرمش از ما پذیرایی کرد و چند ساعتی برایمان از گذشته گفت. با اینکه غبار پیری بر چهره‌اش نشسته و اثرات گذر حدود 90 سال از عمر پربرکتش بر حافظه‌اش هم اثر گذاشته بود، ولی چند برهه از زندگی‌اش را به خوبی به یاد داشت و با جزئیات برایمان از آن روزها می‌گفت. پررنگ‌ترین نقطه زندگی‌اش روزهای تأسیس پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی بود. مرتب تکرار می‌کرد که برای تأسیس این پژوهشگاه چقدر زحمت کشیده و شخصا در محل ساخت پژوهشگاه همواره حاضر بوده و شب و روز را همانجا می‌گذراند تا بتواند ایده‌اش را به ثمر برساند. می‌گفت عاشق علم بودم و باید پایگاهی می ساختم که بتوانیم در آنجا کار کنیم. در ایران عادت نداشتند که کار کنند و افرادی که سمت‌های مدیریتی داشتند، فقط کارهای تشریفاتی انجام می‌دادند. من دوست داشتم علم شیمی را در ایران دنیاپسند کرده و آن را وارد سطح بین‌المللی کنم. من به سختی کار می‌کردم و به هیچ کسی هم چیزی نمی‌گفتم زیرا مانع کار کردن من می‌شدند. من عاشق کار کردن بودم و اگر می‌دیدم کسی به جای کار کردن فقط دنبال بهره‌برداری است، کنار می‌گذاشتمتش و طوری برنامه‌ریزی می‌کردم که نتواند با ما ادامه دهد. کار کردن در ایران فن خاصی دارد؛ ایران مثل فرانسه نیست؛ من در فرانسه خیلی راحت کار می‌کردم و مدیران همه چیز را برای من فراهم می‌کردند ولی در ایران شرایط فرق می‌کرد. اینجا برخی افراد، بازدارنده هستند و اجازه نمی‌دهند شما کار کنید. من چون شرایط ایران را می‌شناختم، تصمیم گرفتم در سکوت کار کنم و اجازه ندهم اینگونه اشخاص مانع کارم شوند. با اشتیاق از شاگردانی که تربیت کرده می‌گوید و تأکید دارد که این شاگردان در سطح بین‌المللی بسیار موفق بودند. به خوبی به خاطر دارد که کار کردن چقدر سخت بود و می‌گوید تعدادی آمده بودند که کار نکنند و مجبور بودیم آنها را دفع کنیم. همچنان معتقد است باید طوری کار کنیم که برایمان نام نیک بیاورد و ما را به سطح بین‌المللی ببرد و بتوانیم در دنیا خودمان را معرفی کنیم.  
دکتر سید محمد بلورچیان در سال 1312 در تبریز متولد شد. او در مصاحبه‌ای درباره وضعیت خانواده‌اش گفت «پدرم تحصیلات حوزوی داشت. تاجری سرشناس در تبریز و مدیرعامل شرکت بلورچیان بود. این شرکت واردکننده تمامی ظروف بلوری، چینی، آلومینیومی و غیره بود. کالاها از مرز جلفا از روسیه وارد می‌شد. او تمامی فروشندگان سرای گلجیلر تبریز را عضو کرده بود و به آنها سهمیه می‌داد. 5 درصد از سود مال شرکت بود و برای اعضا 10 درصد سود درنظر گرفته بود و از آنها خواسته بود به این میزان سود قانع باشند. بازرسانی داشت که ناظر بر فروش بودند و عقیده داشت اجناس با قیمت نازل باید در اختیار مصرف‌کننده قرار گیرد. مادر خانه‌دار بود و سواد خواندن و نوشتن داشت. آن زمان موقعیت تحصیل برای خانم‌ها وجود نداشت. پدر عقیده داشت که فرزندان باید به تحصیل علم بپردازند و نمی‌خواست ما نزد او کار کنیم. من که فرزند بزرگتر بودم از حرف پدر تبعیت کرده و وقت خود را صرف علم کردم اما یکی از برادرانم نمی‌خواست ادامه تحصیل دهد. پدرم از او دست‌نوشته‌ای گرفت دال بر اینکه خودم تصمیم گرفتم که ادامه تحصیل ندهم. از نظر پدر، کسب علم برای انسان‌ها از واجبات است. اگر انسان دانش داشته باشد، خود جهان و به تبع آن خدا را بهتر خواهد شناخت و ایمان قوی‌تری خواهد داشت.»
 پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی در تبریز و تحصیلات متوسطه در دبیرستان رازی تهران، در امتحانات سراسری کشور رتبه اول را کسب کرد. با شرکت در کنکور، در رشته داروسازی و پزشکی پذیرفته شد و در دانشکده داروسازی دانشگاه تبریز به تحصیلات عالیه ادامه داد. پس از دفاع از رساله دکتری با درجه ممتاز، موفق به دریافت حکم و مدال درجه اول علمی شده و در دانشگاه تبریز تدریس را آغاز کرد. در سال 1342 به مرتبه استادیاری نائل آمد و در سال 1348 برای اخذ تخصص عازم فرانسه شد و در دانشگاه بوردو به تحصیل و پژوهش ادامه داد. در خاطره‌ای درباره ورودش به دانشگاه بوردو و تحصیل در آنجا گفته: «در دانشگاه بوردو پروفسور فرنه را ملاقات کردم. خود را معرفی کرده ودرخواست کردم که نزد او در رشته شیمی به ادامه تحصیل بپردازم. با نگاه تحقیرآمیزی به من گفت: مگر ایرانی‌ها در زمینه علمی کار می‌کنند؟ مرا نپذیرفت. به ساختمان مرکزی دانشگاه علوم رفته و رئیس دانشگاه «پروفسور ریموند کالاس» را دیدم. بزرگترین استاد شیمی و دانشمندی بود که شناخت بین‌المللی داشت و دارای مدرک دکترا در پزشکی، داروسازی و شیمی بود. درخواست کردم که زیر نظر او تحصیل کنم. کتابی به من داد . گفت آن را بخوانم. کتاب را بردم و دقیق خواندم و سوالاتی از آن مطرح کردم. ایشان از نوع سوالات مطروحه خوشحال شد و آنها را پاسخ داد. من را به عنوان دانشجویش پذیرفت. در همان زمان پروفسور فرنه وارد اتاق شد و مقابل پروفسور کالاس خبردار ایستاد. آقای کالاس به او گفت: آقای بلورچیان با من کار خواهد کرد، به بقیه استادان او را معرفی کن. با بقیه آشنا شدم و آزمایشگاهی بزرگ در اختیارم گذاشته شد. لیستی از مواد اولیه مورد نیاز را فراهم کرده و به آنها دادم اما سنتز مواد را خودم باید انجام می‌دادم. ترکیبات ارگانوسیلیکون جدید را با یک متدولوژی جدید ساختم. نمونه‌ها را به آقای کالاس نشان می‌دادم و او ترکیبات را به CNRS می‌فرستاد تا تأیید شود. استادان آنجا خلقت شیمی را یاد می‌دادند. من با همتم به آنها ثابت کردم که ایرانیان توانمندند. 
همچنین با عضویت در CNRS پس از گذراندن دکترای تخصصی شیمی با تصویب شورای دانشگاه در دکترای دولتی (اتا) ثبت نام کرده و به فعالیت‌های پژوهشی خود ادامه داده و موفق به کشف روش‌های جدید در شیمی ارگانوسیلیکون و انتشار مقالات علمی و پژوهشی در مجلات معتبر بین‌المللی شدم  به نحوی که تحولی در پیشرفت شیمی سیلیکون به وجود آورد م و نتایج تحقیقاتم از سوی آکادمی علوم، پتنت و در کتاب‌های مرجع به ثبت رسید.
دکتر بلورچیان در سال 1972 دکترای دولتی علوم با درجه بسیار افتخارآمیز دریافت کرد و رساله دکترای او توسط CNRS فرانسه چاپ و منتشر شد. پس از این به ایران مراجعت کرد و در دانشگاه تبریز مشغول به خدمت شد. وی در سال 1351 به مقام دانشیاری و در سال 1360 به مقام استادی نائل آمد. 
یکی از فعالیت‌های مهم و ماندگار دکتر بلورچیان علاه بر خدمات آموزشی، پژوهشی و اجرای متعدد، بنیانگذاری و راه‌اندازی پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران در شهرک علم و فناوری پژوهش است. و این از آرزوهای دیرینه او بود که پس از 18 سال فعالیت مستمر، تحقق پذیرفت. این پژوهشگاه استراتژیک ملی دارای چهار پژوهشکده، چهل آزمایشگاه تحقیقاتی، پایلوت نیمه صنعتی و 14 گروه تخصصی و کتابخانه مجهز به سری کامل کمیکال آبسترک و کتاب‌های ادونس هندبوک و کتاب‌های مرجع و کتاب‌های دانشگاهی و غیره است که با هدف فراهم آوردن امکانات پژوهشی، بنیادی، کاربردی و آموزشی در تمامی زمینه‌های شیمی و مهندسی شیمی و پرورش استعدادها و خلاقیت‌های موجود در کشور و بهره‌گیری از ذخایر عظیم نفت، در سطح پایلوت و نیمه صنعتی تأسیس و راه‌اندازی شد که اکنون صدها پژوهشگر و ده‌ها دانشجوی تحصیلات تکمیلی در زمینه‌های مختلف شیمی سیلیکون، شیمی آلی، شیمی معدنی، شیمی تجزیه، شیمی فیزیک و مهندسی شیمی به فعالیت تحقیقاتی بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای در این پژوهشگاه مشغول هستند. 
دکتر محمد بلورچیان به دلیل فعالیت‌های برجسته علمی و تحقیقاتی به عنوان یکی از 15 عضو پیوسته فرهنگستان علوم برگزیده شد و از بدو تأسیس فرهنگستان علوم در این مرکز بزرگ علمی مشغول به فعالیت است. 
در این مدت علاوه بر ریاست گروه علوم پایه و ریاست شاخه شیمی، طرح‌های پژوهشی موفقی اجرا کرده و ضمن ایراد سخنرانی‌ها و ارائه سمینارهای متعدد، مقالات بسیاری در مجلات فرهنگستان منتشر کرده است. دکتر بلورچیان همچنین عضو شورای علمی و شورای پژوهشی فرهنگستان علوم و عضو هیأت ممیزه مشترک فرهنگستان بوده است.

سه شنبه ٤ ارديبهشت ١٤٠٣ / شماره : ٥٢٦ /  تعداد نمایش :175